`

ދިވެހިރާއްޖޭގެ ފުރަތަމަ ބައެނަލްއަގްވާމީ މުވާޞަލާތީ ލިންކް – ބޮމެބޭ-މާލޭ ޓެލެކޮމިޔުނިކޭޝަން ލިންކް

މީގެ 50 އަހަރު ކުރިން 17 މޭ 1974 އާދެ، ދުނިޔޭގެ ޓެލެކޮމިޔުނިކޭޝަން ދުވަސް ވެގެން ދިޔައީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ މުވާޞަލާތީ ތާރީޚުގައި ވަރަށް މުހިއްމު ދުވަހަކަށެވެ. އެހެނީ، އެ ދުވަހަކީ އިންޑިޔާގެ އޯވަރސީޒް ކޮމިޔުނިކޭޝަން ސާރވިސް (އޯ ސީ އެސް) މެދުވެރިކޮށް ޓެލެކްސް ލިންކަކުން މުޅި ދުނިޔެއާއި ދިވެހިރާއްޖެއާ ގުޅާލެވި، ފުރަތަމަ ފަހަރަށް ދިވެހިރާއްޖޭގައި ބައެނަލްއަގްވާމީ މުވާޞަލާތީ ޚިދުމަތް ދޭން ފެށި ދުވަސް ކަމުގައި ވީތީއެވެ.

ބޮމެބޭ-މާލޭ ޓެލެކްސް ލިންކް ގާއިމު ކުރުމުގެ ކުރިން ރާއްޖޭގެ މުވާޞަލާތީ ކަންތައްތައް ހުރީ ނުހަނު ބޮޑަށް ތަރައްގީއަށް ބޭނުންވެފައިވާ، ވަރަށް އާދައިގެ ޙާލަތެއްގައެވެ. އެ ޚިދުމަތް ދެމުން ގެންދިޔައީ ޕަރައިމް މިނިސްޓަރ ގެ އޮފީހުގެ ދަށުން ހިންގަމުންދިޔަ ޓެލެކޮމިޔުނިކޭޝަން ޑިޕާރޓްމަންޓް (ހ)، ޓީ ސީ ޑީ (ހ) އިންނާއި ޓެލެކޮމިޔުމިކޭޝަން ޑިޕާރޓްމަންޓް (ށ)، ޓީ ސީ ޑީ (ށ) އިންނެވެ. ޓީ ސީ ޑީ (ށ) ގެ މަސައްކަތަކީ އޭރު ހަމައެކަނި މާލޭގައި ދެމުންދިޔަ ޚިދުމަތެއް ކަމުގައިވާ ޓެލެފޯން ވިއުގަ ހިންގައި ބެލެހެއްޓުމެވެ.

ޓީ ސީ ޑީ (ހ) އާ މަތިކުރެވިފައިވާ މަސައްކަތްތަކަކީ ރާއްޖޭގެ ވަޔަރލެސް ކޮމިޔުނިކޭޝަން ވިއުގަ ހިންގައި ބެލެހެއްޓުމެވެ. އެ ވިއުގަ އެކުލެވިގެންވީ އަތޮޅު ތެރޭގެ ރަށްތައް މުވާޞަލާތީ ގޮތުން ގުޅުވައިދޭ ވޯކީޓޯކީ ވިއުގަ އަކާއި، އަތޮޅު އޮފީސް ތަކާއި ޓީ ސީ ޑީ (ހ) އާ، އަދި ޓީ ސީ ޑީ (ހ) އާއި ސްރީލަންކާގައި ހުންނަ ދިވެހި އެމްބެސީ އާ ގުޅުވައިދޭ ވަޔަރލެސް ޓްރާންސީވަރ ވިއުގަ އަކުންނެވެ. ބައެއް މީހުން ޓީ ސީ ޑީ (ހ) އަށް ވަޔަރުލެސް އޮފީހޭ ވެސް ކިޔާ އުޅުނެވެ.

އަތޮޅުތަކާއި ޓީ ސީ ޑީ (ހ) އާއި ދެމެދު ހިގީ ވޮއިސް މެސެޖިންގެވެ. މާނަ އަކީ މެސެޖް ފޮނުވި ފަރާތުން ލިޔެފައި އޮންނަ ގޮތަށް ޓްރާންސްމިޓިންގ ސްޓޭޝަނުން ކިޔާދިނީމައި، ރިސީވިންގ ސްޓޭޝަނުން މެސެޖް ލިޔެފައި، އެޑްރެސް ކުރެވިފައިވާ ފަރާތަށް ރައްދު ކުރުމުވެ. ސްރީލަންކާގައި ހުންނަ ދިވެހި އެމްބެސީ އާއި ޓީ ސީ ޑީ (ހ) އާއި ދެމެދު މެސެޖް ބަދަލު ކުރެވުނީ މޯރސް ކޯޑުންނެވެ. މާނަ އަކީ ފޮނުވި ފަރާތުގެ މެސެޖް ޓްރާންސްމިޓިންގ ސްޓޭޝަނުން މޯރސް ކޯޑުން ފޮނުވުމުން، ރިސީވިންގެ ސްޓޭޝަނުން މެސެޖް ޑެސިފަރ ކޮށް، އިގިރޭސި އަކުރުން ލިޔެފައި، މެސެޖް އެޑްރެސް ކުރެވިފައިވާ ފަރާތަށް ރައްދު ކުރުމެވެ.

މާލެއިން ސްރީލަންކާ ނޫން އެހެން ގައުމުތަކަށް ފޮނުވާ މެސެޖް، ދިވެހި އެމްބެސީއިން ފޮނުވާނީ ސްރީ ލަންކާގައި ހުންނަ މޯލްޑިވިއަން ނެޝެނަލް ޓްރޭޑިންގ ކޯޕަރޭޝަން، އެމް އެން ޓީ ސީ ނުވަތަ މޯލްޓްރޭޑް ގެ އޮފީހަށެވެ. އެތަނުން އެ ގައުމުގެ މުވާޞަލާތީ ވިއުގަ މެދުވެރިކޮށް މެސެޖް ދާންޖެހޭ ގައުމަށް ފޮނުވަނީއެވެ. އެ ގައުމުތަކުން ރާއްޖެއަށް ފޮނުވާ މެސެޖްވެސް މޯލްޓްރޭޑަށް އަންނާނީ ސްރީލަންކާގެ މުވާޞަލާތީ ވިއުގަ މެދުވެރިކޮށެވެ. ދެން މޯޅްޓްރޭޑުން އެމްބެސީ މެދުވެރިކޮށް ޓީ ސީ ޑީ (ހ) އަށް މެސެޖް ލިބުމުން، އެ އޮފީހުން މެސެޖް އެޑްރެސް ކޮށްފައިވާ ފަރާތަށް ރައްދު ކޮށްދެނީއެވެ.

ސްރީލަންކާގައި ހުންނަ ދިވެހި އެމްބެސީ އާއި ޓީ ސީ ޑީ (ހ) އާ ދެމެދު ގާއިމު ކުރެވިފައިވާ ވިއުގާގައި ބޭނުންކުރި ދެ ޓްރާންސީވަރަކީ ބޭނުންވެއްޖެ ހިދެއްގައި ޓެލެފޯނެއް ޕެޗް ކުރެވޭ ގޮތަށްހުރި ދެ ޓްރާންސީވަރެވެ. އެހެނީ ރާއްޖޭގެ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއާއި، ޕްރައިމް މިނިސްޓަރާއި، ކެބިނެޓް މިނިސްޓަރުންނާއި، އެފެންވަރުގެ އެހެން ބޭފުޅުން، ސްރީލަންކާގައި ހުންނަވާ ދިވެހި އެމްބެސެޑަރާ ނުވަތަ އެ ވަގުތަކު ސްރީލަންކާގައި ހުންނެވި ބޭފުޅަކާއި ވާހަކަފުޅު ދައްކަވަން ބޭނުންފުޅު ވެއްޖެނަމަ، އެ ބޭފުޅުން ތިއްބެވި ތަނަކުން އެކަން ކުރެއްވޭނެއެވެ. ނަމަވެސް، އެމްބެސީ އިން ބޭރުގައި ހުންނެވި ބޭފުޅެއްނަމަ ޖެހޭނީ ހަމަޖެހޭ ގަޑިއަކަށް އެމްބެސީއަށް ވަޑައިގެން ފޯން ކޯލް ނަންގަވާށެވެ.

ރާއްޖޭގެ ރަށެއްގައި ނުވަތަ ރާއްޖޭގެ ސަރަޙައްދުގައި އުޅޭ ކަނޑު ދަތުރު ކުރާ އުޅަދަކަށް އިމާރޖެންސީ ޙާލަތެއް މެދުވެރިވެދާނެ ކަމަށްޓަކައި ސަރުކާރުން ހަމަޖައްސަވާފައި އޮތީ ޓީ ސީ ޑީ (ހ) އަކީ ބަންދު ނުކޮށް އަބަދު ހުޅުވާފައި ހުންނަ އޮފީހެއްގެ ގޮތުގައެވެ. އެ އޮފީހުގައި ދުވާލުދާ ހަތަރު ދަމާއި ރޭގަޑުދާ ހަތަރު ދަމު ޑިއުޓީ ބަހައިގެން ވަޔަރލެސް އޮޕަރޭޓަރަކާއި ޕިޔޯނެއް ތިބޭނެއެވެ. އަދި އެ އޮފީހުގައި ހުންނަ ޓަރާންސީވަރ ތަކުގެ ތެރެއިން އެއް ޓްރާންސީވަރ އަބަދުވެސް ހުންނާނީ އިންޓަރނޭޝަނަލް އިމަރޖެންސީ ފްރީކްއެންސީ 2182 ގައެވެ. ޙާލުގަ ޖެހިގެން ނުވަތަ ކުއްލި މުހިއްމު ކަމެއް މެދުވެރިވެގެން އެއްވެސް އަތޮޅަކުން ނުވަތަ އުޅަދަކުން އެ ފްރީކްއެންސީ އިން ގޮވާލައިފިނަމަ، ޓީ ސީ ޑީ (ހ) އިން ވަގުތުން އިޖާބަދީ ސަރުކާރުގެ ކަމާއިބެހޭ ފަރާތްތަކަށް އަންގައި، އެކަމެއް ޙައްލު ވަންދެން އެކަމެއް ދިމާވި ރަށް ނުވަތަ އުޅަދާއި މާލެއާ ދެމެދު ވާހަކަ ދެކެވެމުންދާ ގޮތަށެވެ.

ބަޔާން ކުރެވިދިޔަ ފަސް މަންޒަރުގައި، ވަރަށް ކުއްލި ގޮތަކަށް ކުރު މުއްދަތެއްގެ ތެރޭގައި ބޮމެބޭ-މާލޭ ޓެލެކްސް ލިންކް ވުޖޫދު ވެގެން ދިޔުމުގެ ތާރީޚީ އަދި މުހިއްމު ސަބަބުތަކެއް ވެއެވެ. އޭގެ ތެރެއިން އެއް ސަބަބަކީ ސްރީލަންކާ ސަރުކާރުން ދިވެހި ހިކި ކަނޑުމަސް ގަތުން ހުއްޓާލުމެވެ. ނަތީޖާ އަކަށްވީ ކާޑުގެ ބާވަތްތަކާއި ބޭސް ފަދަ މުހިއްމު މާއްދާތައް އިމްޕޯރޓް ކުރަން ރާއްޖެއަށް ނުހަނު ބޭނުންވާ ބޭރު ފައިސާ ހޯދުމަށް ދިވެހި ސަރުކާރަށް ދަތިތަކަކާއި ކުރިމަތިވުމެވެ.

ކުރިމަތިވި މައްސަލަ ތައް ޙައްލު ކުރަން ދިވެހި ސަރުކާރުން އެޅުއްވި ފިޔަވަޅަކީ ދައުވަތު ދެއްވައިގެން ޖަޕާނުގެ މަސްވެރި ދެ ކުންފުނި ކަމުގައިވާ މަރުބޭނީ ކޯޕަރޭޝަން އާއި ހޯކޯ ކޯޕަރޭޝަންގެ ކަލެކްޓިންގ ވެސަލްތަކެއް މާލެ ގެންނަވައި ދިވެހި މަސްވެރި އުޅަދުތަކުން ބާނާ މަސް ރޯމަހުގެ ގޮތުގައި ސީދާ މި ދެ ކުންފުނީގެ ކަލެކްޓިންގ ވެސަލްތަކަށް ވިއްކޭގޮތް ހަމަޖެއްސެވުމެވެ. އެކަމަށްޓަކައި ރާއްޖޭގައި ހުޅުވި މި ދެ ކުންފުނީގެ އޮފީހާއި ޖަޕާނުގައި ހުންނަ ހެޑް އޮފީހާއި ދެމެދު، ރާއްޖޭގައި އޭރު އޮތް މުވާޞަލާތީ ޙާލަތުގައި މުއާމަލާތު ކުރުމަކީ ވަރަށް އުދަގު ކަމަކަށްވީތީ، އެކަމުގައި ލުއި ގޮތެއް ހޯއްދަވައި ދެއްވުމަށް އެ ކުންފުނިތަކުން ސަރުކާރުގައި ދިޔައީ ދަންނަވަމުންނެވެ.

ދުވަސްވަރަކީ ރާއްޖެއަށް ފަތުރުވެރިކަން ތަޢާރުފް ކުރެވުނު ދުވަސްވަރުވެސް މެއެވެ. ފަތުރުވެރިކަން ތަޢާރުފް ކުރެވުނު ފަހުން އޭރުވީ އަހަރެއްހާ ދުވަހެވެ. އެހެންކަމުން އެ ދުވަސްވަރު ރާއްޖެއަށް ފަތުރުވެރިން ގެނައުމުގެ މަސައްކަތްކުރި ދެ ކުންފުނި ކަމުގައިވާ މިޔުމަން ޓުއަރިސްޓް އޭޖެންސީ އަށާއި ކްރެސެންޓް ޓުއަރިސްޓް އޭޖެންސީ އަށްވެސް އެފަރާތްތައް ގުޅިފައިވާ ޔޫރަޕްގެ ޓުއަރ އޮޕަރޭޓަރުންނާ މުއާމަލާތު ކުރުމުގައި، މަސް ގަންނަން އައި ޖަޕާން ކުންފުނިތަކަށް ކުރިމަތިވި ދަތިތައް ދިޔައީ ކުރިމަތިވަމުންނެވެ.

މިކަންކަން މިހެން އޮއްވާ އެއްދުވަހަކު ލިބުނު ޚަބަރަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ވިޔަފާރި ސަފީރު އާދެ، މޯލްޑިވިއަން ގަވަރންމަންޓް ޓްރޭޑް ރެޕްރެޒެންޓޭޓިވް ގެ މަގާމުގައި އޭރު ހުންނެވި އޮނަރަބްލް އަލްފާޞިލް ކޮލިގޭ ޢަލީ ޢުމަރު މަނިކު ސަބަބެއްނެތި އަދި ޕްރޮޓޮކޯލް އާ ޚިލާފަށް ސްރީލަންކާ ފުލުހުން ހައްޔަރުކުރި ޚަބަރެވެ. ހަމަ ވަގުތުން ކަމާއި ބެހޭ ގޮތުން ދިވެހި ސަރުކާރުން ނުރުހުން ފާޅު ކުރެއްވުމާއިއެކު، ޢަލި މަނިކު މިނިވަން ކުރެއްވުމުގެ މަސައްކަތް ފަށްޓަވައި، ގިނައިރުތަކެއް ނުވެ އެކަން ކާމިޔާބު ކުރެއްވިއެވެ. އެއާއިއެކު، އޭރު ސްރީލަންކާގައި ހިގަމުންދިޔަ މޯލްޑިވިއަން ނެޝެނަލް ޓްރޭޑިންގ ކޯޕަރޭޝަން މޯލްޓްރޭޑްގެ އޮފީސް ބަންދު ކުރައްވައި، އެ އޮފީހުގެ މަސައްކަތްތައް ބޮމްބޭގައި ހިގަމުންދިޔަ މޯލްޑިވްސް ޝިޕިންގ ލިމިޓެޑް އެމް އެސް އެލް ގެ އޮފީހަށް ބަދަލު ކުރަންވެސް ސަރުކާރުން ނިންމެވިއެވެ. ބޮމެބޭ-މާލޭ ޓެލެކޮމިޔުނިކޭޝަން ލިންކުގެ ވިސްނުން ފެށިގެން އައީ މި ހިސާބުންނެވެ.

1974 ވަނަ އަހަރުގެ ކުރީކޮޅުގެ ދުވަހެކެވެ. އޭރު ޓީ ސީ ޑީ (ހ) ގެ ޑިރެކްޓަރުގެ މަގާމުގައި ހުންނެވި މއ. ރޯޒްމީޑް އަލްއުސްތާޛް ޢަބްދުލްރައްޒާގު ޢަބްދުލްވައްހާބް އޮފީހަށް ވަޑައިގަތުމާއިއެކު، ޑިޕާރޓްމަންޓް ހިންގުމުގައި އެ މަނިކުފާނުގެ އިސް އެހީތެރިއެއްގެ ގޮތުގައިހުރި ޑިޕާރޓްމަންޓްގެ އިގިރޭސި ސެކްރެޓަރީ، މި ގަލަމުގެ ވެރިޔާއަށް އިންޓަރކަމުން ގުޅުއްވާފައި އެ މަނިކުފާނުގެ އަރިހަށް ދިޔުމަށް ވިދާޅުވެއްޖެއެވެ. އަޅުގަޑު ޢަބްދުލްރައްޒާގު އަރިހަށް ދިޔުމުން ވިދާޅުވީ އެދުވަހު ސައިފޮދަށް ބައެއް ބޭފުޅުން ވަޑައިގަންނަވާނެ ކަމަށާއި، ރަގަޅު ސައިފޮދެއް ތައްޔާރު ކުރުމަށެވެ. ސައިފޮދަށް ވަޑައިގެން ބޭފުޅުންގެ ތެރޭގައި އޮނަރަބްލް ޢަލީ ޢުމުރު މަނިކާއި، މިނިސްޓްރީ އޮފް އެކްސްޓަރނަލް އެފެއާރޒްގެ ޗީފް އޮފް ޕްރޮޓޮކޯލް މއ. އިރުމަތީގޭ އަޙުމަދު ޖަލީލާއި، ލަފާ ކުރެވޭ ގޮތުގައި އިންޑިޔާ ސަރުކާރުގެ އޮފިޝަލެއް ހިމެނިވަޑައިގަތެވެ.

ސައިފޮދު ނިމިގެން ކުޑައިރުކޮޅަކު މަޝްވަރާގައި ތިއްބެވުމަށްފަހު، ހުރިހާ ބޭފުޅުން އެކީގައި ވަޑައިގަތީ ބޭރަށެވެ. އިރުކޮޅެއް ފަހުން ޢަބްދުލްރައްޒާގު ގިނިކަންޏާ އެނބުރި އޮފީހަށް ވަޑައިގެން، އަޅުގަޑާއި ހ. ވައިޓްވޭވެސް އާއި މެރިން ޑްރައިވް 54 ނަންބަރު ފިހާރައިގެ ތަޅުދަނޑިފަތި ޙަވާލު ކުރެއްވުމަށްފަހު، އިންޑިޔާ ސަރުކާރުގެ ހިލޭ އެހީގެ ދަށުން ބޮމެބޭ-މާލޭ ޓެލެކޮމިޔުމިކޭޝަން ލިންކެއް ގާއިމު ކުރެއްވުމަށް ސަރުކާރުން ނިންމަވައިފި ކަމަށާއި، އެ މަޝްރޫޢު އާއި އެ މަޝްރޫޢު އާ ގުޅިގެން ޓީ ސީ ޑީ (ހ) ކުރަންވީ މަސައްކަތަކުގެ ތަފްޞީލް ކިޔައިދެއްވިއެވެ.

އެންމެ ފުރަތަމަ ކުރެވުނު ކަމަކީ އެކި ބާވަތްތަކުގެ ކުރު މުއްދަތުގެ ތަމްރީން ހޯދުމަށް ޓީ ސީ ޑީ (ހ) ގެ އޮފިޝަލުން އިންޑިޔާއަށް ފޮނުވުމެވެ. އެ ގޮތުން ޑިރެކްޓަރ ޢަބްދުލްރައްޒާގު ޢަބްދުލްވައްހާބު ފެމީލިއަރައިޒޭޝަން އަދި ސްޓަޑީ ޓުވަރެއްގައި އޯ ސީ އެސް އަށް ވަޑައިގަތެވެ. ޗީފް އިންޖިނިއަރ މައިޒާން އަހުމަދު މަނިކާއި އިންޖިނިއަރ މ. ސަލްޖަމްގޭ މޫސާ މުޙައްމަދު ދީދީ އިންޖިނިއަރިންގ ޓްރެއިނިންގ، ބުޗާ މުޙައްމަދު މަނިކު އެކައުންޓިންގ ޓަރެއިނިންގ، ގ. ބެންހާގެ މުޙައްމަދު ޙަބީބާއި މއ. އެވަރލާސްޓް ނަޞްރުﷲ ކަމާލުއްދީން ޓެލެޕްރިންޓަރ މެއިންޓެނަންސް ޓްރެއިނިންގ، އަދި މ. ނޫރާނީއާގޭ ޝަހީދާ ޒަކީ އާއި ގ. ލޭޑީ މޫން ނަޒީރާ މުޙައްމަދު ޓެލެޕްރިންޓަރ އޮޕަރޭޓަރ ޓްރެއިނިންގ ކޯސްތައް އޯ ސީ އެސް ގައި ހެއްދެވިއެވެ.

ޓީ ސީ ޑީ (ހ) ގެ އޮފިޝަލުން އޯ ސީ އެސް ގައި ޓްރެއިން ވެގެން އައިތާ މާ ގިނަ ދުވަސް ތަކެއްނުވެ، މަޝްރޫޢު ހިންގަން އޯ ސީ އެސް ގެ ޕްރޮޖެކްޓް މެނޭޖްމަންޓް ޓީމެއް މާލެ އައެވެ. އެ ޓީމުގައި ހިމެނުނީ ޕްރޮޖެކްޓް މެނޭޖަރ މިސްޓަރ ސީ ކޭ ޗިކަރުސަލް އާއި، އިންޖިނިއަރ މިސްޓަރ އެސް އެމް ޔޫސުފް އާއި، ޓެލެޕްރިންޓަރ އިންޖިނިއަރ މިސްޓަރ ޖޭ ކުލްކަރުނީއެވެ. އެ ޓީމް މާލެ އައިއިރު މަޝްރޫޢު އަށް އިންޑިޔާ ސަރުކާރުން ހަދިޔާ ކުރެއްވި އިކުއިޕްމަންޓް ތަކާއި އެހެނިހެން ތަކެތި ހިފައިގެން އައި އެމް އެސް އެލް ގެ ބޯޓް މާލެ ބަދަރުގައި އޮތެވެ.

މަޝްރޫޢު ހިންގަން އޯ ސީ އެސް އިން އައި ޓީމުގެ ތިބުމާއި، ކެއުން ބުއިމުގެ ކަންކަން ހަމަޖެއްސީ ހ. ވައިޓްވޭވެސް ގައެވެ. ދިވެހި ސަރުކާރުން ހުރިހާ ޚަރަދެއް ބަލަހައްޓާ ގޮތަށެވެ. ހ. ވައިޓްވޭވްސް އަކީ އޭރު މާލޭގައި ހުރި އެންމެ ފުރިހަމަ އަދި ރީތި ގެތަކުގެ ތެރެއިން ގެއެކެވެ.

މަޝްރޫޢު އަށް އިންޑިޔާއިން ގެނައި ތަކެތި ކަސްޓަމްސް ކްލިއަރ ކުރުމަށްފަހު އިންޑިޔާގެ ޓީމުން ބުނިތަންތަނަށް ފޮނުވުނެވެ. ޓަރާންސަމިޝަން އާ ބެހޭ ސާމާނު ހ. ވައިޓްވޭވްސް އަށެވެ. ރިސެޕްޝަން އާ ބެހޭ ސާމާނު މެރިން ޑްރައިވް 54 ނަންބަރު ފިހާރައަށެވެ.

މެރިން ޑްރައިވް 54 ނަންބަރު ފިހާރަ ހުރީ އޭރު މާލޭގެ އެންމެ ހުޅަގު އުތުރު ކަންމަތީގައެވެ. އެތަނާއި ހ. ވައިޓްވޭވްސް އާ ދެމެދުގެ ދުރުމިނަކީ އޭރު މާލެއިން ނެގޭނެ ގާތްގަޑަކަށް އެންމެ ދުރު ދެ ޕޮއިންޓެވެ. އެހެން ކަމުން ޕްރޮޖެކްޓްގެ އެންމެ ބަރު މަސައްކަތަކަށްވީ މި ދެތަން ދެމެދުގައި ބިމުގެ އަޑިން ކޭބަލެއް އެޅުމުގެ މަސައްކަތެވެ. ބިން ކޮންނަ އެއްވެސް އިކުއިޕްމަންޓެއް އޭރު ރާއްޖެއަކު ނެތެވެ. އެހެންކަމުން އެ ކޭބަލް އަޅަން ޖެހުނީ މީހުންގެ އަތުން އުދަލިން ބިން ކޮނެގެންނެވެ.

ހ. ވައިޓްވޭވްސް އާއި މެރިން ޑްރައިވް 54 ނަންބަރު ފިހާރައާއި ދެމެދު ކޭބަލް އެޅުމުގެ މަސައްކަތް ކުރަމުން ދިޔައިރު ހ. ވައިޓްވޭވެސްގައި ޓްރާންސްމިޓިންގ އިކުއިޕްމަންޓް ބަހައްޓައި، އެ ޢިމާރާތުގެ ކުރިމަތީގައި އޮތް ރޭޑިޔޯ މޯލްޑިވްސް ގެ އެންޓެނާ ފާމުގައި 100 ފޫޓް އުސް މިނުގެ އިތުރު ޓްރާންސްމިޓިންގ އެންޓެނާއެއް ބެހެއްޓުނެވެ. ހަމަ އެފަދައިން މެރިންޑްރައިވް 54 ނަންބަރު ފިހާރައިގައި ޓެލެޕްރިންޓަރ ތައް ހިމެނޭ ގޮތަށް ރިސީވިންގ އިކުއިޕްމަންޓްތައް ބަހައްޓަމުން ދިޔައިރު އެ ޢިމާރާތުގެ ގޯތި ތެރޭގައި 100 ފޫޓް އުސް މިނުގެ ރިސީވިންގ އެންޓެނާ އެއްވެސް ބެހެއްޓުނެވެ.

ސަރުކާރުގެ އަމާޒަކީ އެ އަހަރުގެ ޓެލެކޮމިޔުނޭޝަން ދުވަހު، އާދެ، 17 މޭ 1974 ގައި ބޮމްބޭ-މާލޭ ޓެލްކޮމިޔުނިޝަން ލިންކުގެ ޚިދުމަތް ފެށުމެވެ. މާތް ﷲ ގެ އިރާދަފުޅާއި އެކު، އެދުވަހުގެ ދުވަސްކޮޅެއް ކުރިން މަޝްރޫޢުގެ ހުރިހާ މަސައްކަތެއް ނިމި ޓެސްޓް ތައް ކުރެވުނެވެ. ހުރިހާ ޓެސްޓެއްވެސް ކާމިޔާބެވެ.

ބޮމްބޭ-މާލޭ ޓެލެކޮމިޔުނިކޭޝަން ލިންކު ގެ ޚިދުމަތް ޢާއްމުކޮށް ދޭން ފެށީ 17 މޭ 1974 ދުވަހު ހަވީރު 4،00 ގައި މެރިން ޑަރައިވް 54 ނަންބަރު ފިހާރައިގެ މަތީ ބުރީގައި ބޭއްވުނު ކުޑަ ރަސްމިއްޔާތަކުންނެވެ. އެ ރަސްމިއްޔާތުގައި ޓީ ސީ ޑީ (ހ) އާއި (ށ) ގެ މުވައްޒަފުންގެ އިތުރުން މިނިސްޓްރީ އޮފް އެކްސްޓާރނަލް އެފެއާރޒް އާއި ރޭދިޔޯ މޯލްޑިވްސް ފަދަ މަދު ސަރުކާރު އޮފީސް ތަކުގެ މުވައްޒަފުން ބައިވެރިވިއެވެ.

ޖަލްސާ ތަޢާރަފް ކޮށް އެރުވީ މި ގަލަމުގެ ވެރިޔާ އޭރު ޓީ ސީ ޑީ (ހ) ގެ އިގިރޭސި ސެކްރެޓަރީ އެވެ. އެއަށްފަހު ޓީ ސީ ޑީ (ހ) ގެ ޑިރެކްޓަރ ޢަބްދުލްރައްޒާގު ޢަބްދުލް ވައްހާބު ގެ ވާހަކަފުޅު ދެއްކެވިއެވެ. ބޮމްބޭ-މާލޭ ޓެލެކޮމިޔުނިކޭޝަން ލިންކް އިފްތިތާޙް ކޮށްދެއްވީ މިނިސްޓަރ އޮފް ފިޝަރީޒް އޮނަރަބްލް އަލްފާޞިލް އަޙްމަދު ޙިލްމީ ދީދީ އެވެ. ލިންކް އިފްތިތާޙް ކޮށްދެއްވުމުގެ ގޮތުން އަޙުމަދު ޙިލްމީ ވާހަކަފުޅު ދެއްކެވިއެވެ.

ބޮމެބޭ-މާލޭ ޓެލެކޮމިޔުނިކޭޝަން ލިންކް ގެ ޚިދުމަތް ފެށުމާއިއެކު، އޯ ސީ އެސް މެދުވެރިކޮށް ދުނިޔޭގެ ހުރިހާ ގައުމަކަށް މެސެޖް ފޮނުވުމާއި ދުނިޔޭގެ ހުރިހާ ގައުމަކުން ރާއްޖެއަށް މެސެޖް ލިބުމުގެ ފުރުޞަތު ހުޅުވިގެން ދިޔައީއެވެ. ޓީ ސީ ޑީ (ހ) އިން ޓެލެކްސް ލައިނެއް ކުއްޔަށް ހިފާ ފަރާތްތަކަށް އެ އޮފީހެއްގައި ޓެލެކްސް މެޝިނެއް ބަހައްޓައިގެން ސީދާ އެ އޮފީހަކުން ޓެލެކްސް މެސެޖް ފޮނުވައި ލިބުމުގެ ފުރުޞަތުވެސް ހުޅުވުގެން ދިޔައީއެވެ.

މާތް ﷲ ގެ އިރާދަފުޅާއިއެކު، ދިވެހިރާއްޖޭގެ މުވާޞަލާތީ ޚިދުމަތް މުޅިން އާ އުސްމިނަކަށް އުފުލިގެން ދިޔައީއެވެ.

 

ނޯޓް: މި މަޟްމޫނަކީ މި ގަލަމުގެ ވެރިޔާގެ 50 އަހަރުގެ ކުރީގެ ހަނދާން ތަކުގެ މައްޗަށް ލިޔެފައިވާ މަޟްމޫނެކެވެ. މަޟްމޫނުގައި ޙަގީގަތާއި ޚިލާފް ވާހަކައެއް ލިޔެވިފައި ނޯންނާނެ ކަމުގެ ޔަގީންކަން އޮތްނަމަވެސް، އިންސާނީ ޟަޢީފް ކަމުގެ ތެރެއިން އެފަދަ ވާހަކައެއް ލިޔެވިފައިވާނަމަ، ކިޔުންތެރިންގެ ކިބައިން ނުހަނު ބޮޑަށް މަޢާފަށް އެދެމެވެ، އަދި އެ ފަދަ ކުށެއް އަޅުގަޑަށް އަންގަވައިދެއްވައިފި ނަމަ، އެކުށެއް އިޞްލާޙް ކުރާނެ ކަމުގެ ފުރިހަމަ ޔަގީންކަން އަރުވަމެވެ.