`

ޝުކުރުވެރި ހިތަކުން – އަލްމަރްޙޫމް އޮނަރަބްލް ޢުމަރު ޒާހިރު ނ ޢ ޢ ވ ގެ ހަދާނުގައި

1960 ގެ އަހަރުތަކުގެ ކުރީކޮޅުގެ ދުވަސްތަކުން ދުވަހެކެވެ. އާދައިގެ މަތިން ހެނދުނު ސްކޫލަށް ގޮސް، މަޖީދިއްޔާގެ ދެކުނު ދޮރޯށިން އަޅުގަޑު ވަންއިރު ގޯތި ތެރޭގައި އެހެންޏާ ނުފެންނަ ވަރަށް ސާފުކޮށް ހުރި މީހަކު ސްކޫލަށް ކުދިން ވަންނަތަން ބަލަން ހުއްޓެވެ. ލައިގެންހުރީ ހުދު އަތްދިގު ގަމީހެކެވެ. އަދެގެންހުރީ ގޮޅިޖެހި މުންޑެކެވެ. އަރައިގެންހުރީ ހުރަސް ވަދުޖެހި ސިބްލީ ފައިވާނަކަށެވެ. ވައަތުގެ އަތުކުރީގައި މުށިކުލައިގެ ހަންކަމަރުލީ އަތުކުރީ ގަޑިއެއް އޮތެވެ. ބޮލުގެ ބުޅި، ކަޅު އިސްތަށިތައް ހުރީ، އަޅުގަޑަށް ހީވާ ގޮތުގައި، އޭރު ގެންގުޅުނު އެންމެ މަގުބޫލު އިސްތަށިގަޑުގައިލާ ކްރީމެއް ކަމުގައިވާ ބްރައިލް ކްރީމް ލައިގެން ވަރަށް ވަރުގަދައަށް ބޮލުގަ ތަތްކޮށްލާފައެވެ. އެހެން ޢިބާރާތަކުން ދަންނަވާނަމަ، އެއީ ހަމަގާއިމުވެސް އޭރު މާލޭގެ ސޮސައިޓީގެ އެންމެ ކުރީ ސަފުގައި އުޅުން ކަހަލަ "ސްޓައިލިޝް" ޒުވާނެކެވެ. އޭނާގެ ކަނާއަތުގައި އޮތް ޕްލާސްޓިކް ފޫޓް ފަތިގަޑުން ފައިގެ ކުޑަކަޅުވައިގާ މަޑުމަޑުން ޖަހައިލަމުން ގެންދިޔައެވެ.

އޭރު ގަވާއިދު އޮންނަ ގޮތުން ކްލާހަށް ވަނުމުގެ ފަސްމިނެޓް ކުރިން ވަރަށް ބާރަށް ރަގަބީލެއްޖެހީމަ އެވީ ހުރިހާ ކުދިންވެސް އެކުއްޖެއްގެ ކްލާހުގެ ދޮރުމަތީގަ ސަފުހަދާށެވެ. ދެވަނަ ރަގަބީލލު ދެފަހަރަށް ޖެހީމާ، އެވީ ކްލާހަށް ވަންނާށެވެ. މިގޮތުން އަޅުގަޑުވެސް އޭރު އުޅުނު މަޖީދިއްޔާ ހޯލްގެ ދެކުނުން އެހުރި ކްލާސްތަކުގެ ތެރެއިން އަޅުގަޑު އުޅޭ ކްލާހުގެ ސަފުގައި ހުއްޓިއްޖައިމެވެ. ހަތްގަޑިބައިވީމާ ދެވަނަ ރަގަބީލް ޖަހަންދެން ހުރިހާ ކުދިންވެސް ތިބެންޖެހޭނީ ހިމޭނުންނުވެ. އެގަޑިޔަށް ކިޔަނީ ހިމޭން ގަޑިއެވެ. އެގަޑީގައި ކުއްޖަކު ހެލިފެލިވެ ވާހަކަ ދައްކައި ހަދައިފިނަމަ، އެކުއްޖަކަށް އަދަބު ލިބޭނެއެވެ.

މިގޮތަށް އެދުވަހުވެސް ސަފުގައި ހުއްޓައި، އޭގެ ފަހުން އެތައް އަހަރެއްވަންދެން ކަންހިގަމުން ދިޔަ ގޮތަށް، އެއްކަލަ މީހާ ސަފުތަކަށް ބަލަމުންގޮސް ސްކޫލްގެ އޮފީހަށް ވަދެއްޖެއެވެ. ދެވަނަ ރަގަބީލް  ވަރަށްބާރަށް ދެފަހަރަށް ޖެހީމައި، އަޅުގަޑުވެސް ކްލާހަށް ވަދެއްޖައިމެވެ. ދެން ޓީޗަރ ދުރުވެ ޙާޟިރީ ބެއްލެވުމަށްފަހު ކްލާސް ފެށިއްޖެއެވެ. އިންޓަވަލް ގަޑިޖެހުމުން ކްލާހުން ނުކުމެ އޮފީސް ކައިރިން ދިޔައިރު ޕްރިންސިޕަލްގެ އެހީތެރިޔާ މ. ސްޓާރލިން އަލްމަރްހޫމް އާދަމް ޙަލީމް އިންނަވާ މޭޒުދޮށުގައި އެއްކަލަ މީހާ އިނެވެ. އާދެ، ފަހުން އަޅުގަޑަށް އެގުނު ގޮތުގައި އެމީހަކީ މަޖީދިއްޔާ ހައި ސްކޫލްގެ އާ ހެޑްމާސްޓަރ އަލްފާޟިލް ޢުމަރު ޒާހިރުނޫން ދެވަނަ ބޭފުޅެއްނޫނެވެ.

އެއްވެސް ޝައްކެއް ވާސްވާހެއްނެތް ގޮތުގައި، މަރްހޫމް ޢުމަރު ޒާހިރު ނ ޢ ޢ ވ އަކީ 1961 ވަނަ އަހަރު މަޖީދިއްޔާ ސްކޫލްގައި ހުޅަގުގެ ތަޢުލީމް ދިނުމަށް ސަރުކާރުން ނިންމެވުމަށްފަހު، ކުދިން ވިއްސިވިހާލިވެ އެގޮތްމިގޮތަށް ދިޔަނުދީ، އެންމެ ހެޔޮގޮތުގައި ތަރުބިއްޔަތު ކުރެވިގެންވާ ޒުވާން ޖީލެއް މުޖުތަމަޢަށް ނެރުމުގެ ސިޔާސަތު ތަންފީޒް ކުރުމަށްޓަކައި ސަރުކާރުން ކަޑައެޅުއްވި ޝަޚްޞިއްޔަތެވެ. އެ ވާޖިބު ޢުމަރު ޒާހިރު އަދާކުރެއްވީ ވަރަށް ފުރިހަމައަށެވެ. އެންމެ ހެދުނާ ސްކޫލަށް އެއްވެސް ކުއްޖަކު ނުވަތަ އެއްވެސް ޓީޗަރެއްވެސް ނާންނަނީސް ޢުމަރު ޒާހިރު ސްކޫލަށް ވަޑައިގެން އިންތިޒާމްތައް ހުރިނެތްގޮތް ބައްލަވާ ރަގަޅުކުރައްވާނެއެވެ. އަންގަވާ ކަންތައްތައް އެވިދާޅުވާ ގޮތަށް ކުރުމަށްޓަކައި، މުޅި ޢުމަރު ޒާހިރުގެ ޙަޔާތްޕުޅުގައިވެސް، އަރިހުގައި ސަރުދާރަކު އަބަދުވެސް ހުރިފަދައިން، މަޖީދިއްޔާގެ ސަރުދާރު މަރްޙޫމް ސޯރު ދޮންމަނިކު ހުންނަވާނެއެވެ.

އޭރު ކިޔާގޮތަށް މަޖީދިއްޔާ އިންގްލިޝް ހައި ސްކޫލްގެ ތާރީޚްގައި އެދުވަސްވަރަކީ އެކްސްޓްރާ ކަރިކިއުލަރ އެކްޓިވިޓީޒް ގެ ގޮތުގައި އާ ޙަރަކާތްތަކެއް ފެށިގެން ދިޔަ ދުވަސް ވަރެކެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ކަބްސްކައުޓިންގ، ބޯއީސްކައުޓިންގެ، ސީސްކައުޓިންގ، ކެޑެޓިންގ، ސްކޫލް ބޭންޑް ޖިމްނާސްޓިކްސް ހިމެނެއެވެ. ކުދިންނަށް ދަސްކޮށްދިން ކުޅަވަރުތަކުގެ ތެރޭގައި ފުޓްބޯޅަ، ހޮކީ، ވޮލީބޯޅަ، ކްރިކެޓް، ޕިންޕޮންގ އަދި ބެޑްމިންޓަން ހިމެނެއެވެ. މިކަންކަން ސްކޫލްގެ ތެރޭގަޔާއި ބޭރުގައި ހިގަމުން ދާއިރު އެއިން ކޮންމެ ތަނެއްގައި ކުޑައިރުކޮޅަކަށް ނަމަވެސް، ޢުމަރު ޒާހިރު މަޑުކޮށްލައްވާނެއެވެ. އަދި އެކަންކަން ކުރިޔަށް ގެންދަން ބޭނުންވާނެކަމަށް ދެކިވަޑައިގަންނަވާ ކަންކަން އަމިއްލައަށް އިސްނަންގަވައިގެން ކޮށްދެއްވާނެއެވެ.

އޭރު އެކުވެރިންގެ ގުޅުމުގެ ނަމުގައި އޮންނަ ދިވެހި އަދަބީ ޖަމްޢިއްޔާ އަކާއި ޖޫނިއަރ ލިޓަރަރީ އެސޯސިއޭޝަނާއި ސީނިއަރ ލިޓަރަރީ އެސޯސިއޭޝަންގެ ނަމުން ނަންދެވިގެންވާ ދެ އިގިރޭސި އަދަބީ ޖަމިޢިއްޔާވެސް އޮވެއެވެ. މި ޖަމްޢިއްޔާތަކުގެ އިންތިޚާބެއް ނުވަތަ ޖަލްސާއެއް ޢުމަރު ޒާހިރުގެ ބެލެހެއްޓެވުމުގެ ދަށުން ނޫންގޮތަކަށް ބޭއްވުމަކީ ވަރަށް ނާދިރު ކަމެކެވެ. ޢުމަރު ޒާހިރުގެ ޢިބާރާތުން ދަންނަވާނަމަ "ކޮޔާ ބޯއިޒް ކުދިން" ލަވަކިޔަން ފަރިތަ ކުރާތާގަވެސް ޢުމަރު ޒާހިރު ހުންނަވާނެއެވެ. އަދި ކުރެހުމަށް ލޯބި ކުރާ ކުދިން އާޓް ކްލާހުގައި ކުރާ މަސައްކަތްތައްވެސް ދޭތެރެ ދޭތެރެއިން ބައްލަވާނެއެވެ. ނުވިތާކަށް ސޮކޫލް ޖަބުރޯލްގަހަށް ގާ އުކައިގެން ޖަބުރޯލް ބިދެފިނަމަ ނުވަރަ ފުންމައިގެން އަރާ ޖޭމްގަހުން ޖޭމް ބިދެފިނަމަ، ވަރަށް ގިނަފަހަރު އެކަންކުރާ ކުދިބަޔަކު "ކޯޓް" ވާނެއެވެ.

ދުވަސްވަރަކީ ކޮންމެ މަހެއް ނިމޭ ހިސާބުގައި އިމްތިޙާނެއް ހެދި ދުވަސްވަރެކެވެ. ވިދިގެން އަންނަމަހު ކުރީކޮޅު ސްކޫލް ހޯލަށް ހުރިހާ ކުދިން ޖަމާކުރުމަށްފަހު ކޮންމެ ކްލާހަކުން އެކެއް، ދޭއް އަދި ތިނަކަށް އަންނަ ކުދިންނަށް ސްޓޭޖްމަތިން ރިޕޯޓް ފޯމް ލިބޭނެއެވެ. ދެއްވާނީ އޭރު ތިއްބަވާ އަށެއްކަ ވަޒީރު ބޭފުޅުންގެ ތެރެއިން ބޭފުޅެކެވެ. ޢިބްރަތްތެރި ތަގްރީރަކަށް ފަހުގައެވެ. ސްކޫލް ހޯލްގައި ކުދިން އެތުރޭނީ ސަފު ހަދައިގެން އައިސް ކޮންމެ ކްލާހެއް ވަކިންނެވެ. ކުދިން އެތުރި ނިމުނީމާ ޗީފްގެސްޓާ ސްކޫލްގެ ޕްރިންސިޕަލާ ޓީޗަރުން ހޯލަށް ވަދެވަޑައިގަތުމުގެ ކުރިން ޢުމަރު ޒާހިރު ހޯލަށް ވަދެވަޑައިގެން އަޑުހަރުކޮށް ހުރިހާ ކުދިންނަށް އިވޭވަރަށް ވިދާޅުވާނެއެވެ. ކޮންމެ ކުއްޖަކުވެސް ކުރިޔަށް ހުންނަ ކުއްޖާގެ ބޮލުގެ ފުއްކިބައަށް ބަލާށެވެ.

އެދުވަސްވަރަކީ މާލޭގައި މުނިފޫހި ފިލުވުމުގެ މާގިނަ ކަންތައްތަކެއް އޮންނަ ޒަމާނެއްނޫނެވެ. ހަމައެކަނި ދާން އޮންނާނީ އޮލިމްޕަހެވެ. އެތާގަ މަޝްހޫރު އިގިރޭސި އަދި ހިންދީ ފިލްމީ ތަރިން އުޅޭ ފިލްމްތައް އެޅުވީމާ އަޅުގަޑުމެންވެސް ބައިސްކޯފް ބަލަންދާން ދިމާކޮށްލަމެވެ. އެކަމަކު ސްކޫލް ގަވާއިދު އޮންނަ ގޮތުން ބައިސްކޯފް ބަލަން ދެވޭނީ ކޮންމެ ހުކުރު ދުވަހެއްގެ ރޭ ސްކޫލުން ދޫކުރާ ފާހެއް ހިފައިގެންނެވެ. ފާސް ދޫކުރައްވާނީ ކޮންމެ ހުކުރު ދުވަހެއްގެ ހުކުރުގެ ކުރިން ނޫނީ ފަހުން ޢުމަރު ޒާހިރެވެ. އެދުވަހު ފާސް ހޯދަން އައިސް ތިބި ހުރިހާ ކުދިންނަށް ފާސް ލިބުމުން ސްކޫލް ހޯލަށް ޖަމާވާން ޖެހޭނެއެވެ. ދެން ޢުމަރު ޒާހިރު ދެއްވާ އިރުޝާދުގެ ދަށުން ސްކޫލްގެ ދިވެހި ޓީޗަރުން ކަމުގައިވާ މަރްހޫމް ޢަބްދުއްރަޙީމް ޢަބްދުލްމަޖީދާ، މަރްޙޫމް ޙަސަން މުޙައްމަދާ، މަރްޙޫމް ޢަލީ ޝަމީމާ، މަރްޙޫމް ޔޫސުފް މޫސާއާ، މަރްޙޫމް ޔޫސުފް މުޙައްމަދު ފުޅު މީގެ ތެރެއިން ކޮންމެވެސް އެއްބޭފުޅެއް އަޅުގަޑުމެންނާ މުޚާޠަބު ކުރައްވާ ނަޞޭހަތް ދެއްވާނެއެވެ.

އެދުވަސްވަރަކީ އިގިރޭސި މިޔުޒިކް ބޭންޑް ބީޓްލްސް މަޝްޙޫރުވަމުން އައި ދުވަސްވަރެވެ. އެހެންކަމުން އެމީހުން ހެދުން އަޅާގޮތަށް ހެދުންލައި، އެމީހުންގެ އަރާކަހަލަ ބޫޓަށް އެރުމާއި، އެމީހުން ތިބޭ ގޮތަށް އިސްތަށިގަޑު ބެހެއްޓުމަކީ އަޅުގަޑުމެން ވަރަށް ކުރާ ހިތުން ކުރާ ކަންކަމެވެ. ފަގީރު ވެފަ މާލޭއިން ލިބެން ނުހުންނާތީ އޭގެ ބޫޓެއްވެސް ހޯދެނީ ޙާލަކުން ފަހަރަކު ސިލޯނަށް ތިމާގެ މީހަކު ދާފަހަރަކު އެމީހެއް ކައިރީގައި ބުނެގެންނެވެ. އެހެނަސް ދަންނަވަންތޯއެވެ. އުމަރު ޒާހިރު އެކަހަލަ ބޫޓަށް ކިޔުއްވާ ގޮތަށް އިސްތިރިކުރި ބޫޓަކަށް އަރައިގެންހުރެ، ނުވަތަ ސްކޫލް ބަންދު ދުވަސް ވަރެއްގައި ނަމަވެސް ބީޓްލްސް ވައްތަރަށް އިސްތަށިގަޑު ހަދައިގެން. ނުވަތަ އެލް ޕޮކެޓްލީ ޖީންސެއް ލައިގެން، ނުވަތަ މާޖެހި ގަމީހެއް ލައިގެން ބައިސްކޯފް ފާސް ބަލާގޮސް ޢުމަރު ޒާހިރު އަތްޕުޅުން އެފާސް ހޯދުމަކީ ލާހިކު ކުޅަދާނަ ކަމެއްނޫނެވެ. ޖެހޭނީ އަލުން ގެއަށްގޮސް އިސްތަށިގަޑާ، ހެދުމާއި އަރައިގެންހުރި ބޫޓާ ޢުމަރު ޒާހިރު ބޭނުންފުޅު ގޮތަށް ބަދަލު ކޮށްގެން އަލުން ފާސް ބަލާ ދާށެވެ.

ސްކޫލް ކުދިން ތަރުބިއްޔަތު ކުރައްވަން އުމަރު ޒާހިރު ހިންގެވި ކަންތައްތަކުގެ ތެރެއިން އަޅުގަޑު ހިތުގައި އެންމެ ބޮޑަށް ބިންވަޅު ނެގިފައި އޮންނަ ކަމަކީ އެއްދުވަސް ވަރެއްގައި ހުރިހާ ކްލާސްތަކަށް ދިވެހި ޓީޗަރުން ފޮނުއްވައިގެން ކުދިންނަށް ނަމާދު ކުރާ އެއްޗެތި ރަގަޅަށް އެގޭތޯ ބައްލަވާ، ކުށް ކިޔާ ކުދިން ވަކި ގަޑިޔަކަށް ސްކޫލަށް ގެންނަވައިގެން ނަމާދު ކުރާ އެއްޗެތި ރަގަޅަށް ދަސްކޮށްފި ކަމާއި، ހުރިހާ ސްކޫލް ކުދިން މާލޭގެ އެކި މިސްކިތް ތަކަށް ބައްސަވާލައްވާފައި ކޮންމެ މިސްކިތެއްގައި ނަމާދު ހާޒިރީއެއް ބާއްވަވައިގެން ނަމާދު ކުރާކަން ޔަގީން ކުރެއްވުމެވެ. އޭރުގެ ވަރަށް ގިނަ ކުދިންގެ މައިންބަފައިންނަކީވެސް ކުދިންނަށް ނަމާދު ކުރާ އެއްޗެތި ދަސްކޮށްދިނުމާއި ނަމާދަށް ފޮނުވުމަށް ބާރުއެޅި މައިންބަފައިންނެވެ. އެހެންނަމަވެސް ޢުމަރު ޒާހިރު އެޅުއްވި މި ފިޔަވަޅާއެކު ކުދިން ނަމާދަށް ދިޔުމުގެ ކަންތައް އިތުރަށް ހަރުދަނާ ވެގެން ދިޔަކަން ކަށަވަރެވެ. މި ފިޔަވަޅު އެޅުއްވުމާއެކު ނަމާދު ކުރާ އެއްޗެތި ނޭގޭ ކުދިންނާއި ހަފްތާގެ ތެރޭގައި ތިރީސްފަސް ނަމާދު ޖަމާޢަތުގައި މިސްކިތުގައި ނުކުރާ ކުދިންނަށް ބައިސްކޯފް ފާސް ދޫކުރެއްވުން ހުއްޓާލެއްވިއެވެ.

ހުރިހާ ސްކައުޓް ކޭމްޕްތަކާއި ކެޑެޓް ކޭމްޕްތަކުގައިވެސް ކުދިންނާއެކު ޢުމަރު ޒާހިރު ބައިވެރިވެވަޑައިގެން ކުދިންނާއެކު ކެއްކުމާއި އެހެނިހެން ޙަރަކާތްތަކުގައި ބައިވެރިވެވަޑައިގަންނަވާނެއެވެ. އޭގެ ތެރެއިން ހުޅުލެއަށްދާ ކޭމްޕްތަކުގެ އެންމެ އުސް އައްޔަކީ ކޭމްޕް ނިމޭ ދުވަހު އޮންނަ މޭލް (މައިލް) ދުވުމެވެ. އޭރުގެ ދިރިއުޅުމުގެ ފެންވަރު ހުންނަ ގޮތުން އެންމެ ފޯރާ މީހުންގެ ދަރިންވެސް ތިބޭނީ ހެދުނު ސޔަށް ފާރޮށި ޖޯޑެއް ނުވަތަ ދެޖޯޑާއި ކަޅުސައި ތަށްޓެއް، މެންދުރު ކެއުމަށާ ރޭގަޑު ކެޔުމަށް ގަރުދިޔަ ނުވަތަ ރިހަޔާ އެކު ބަތްކައިގެންނެވެ. މޭވާޔާ ތަރުކާރީ އަދި ކިރުގެ ބާވަތްތައް ފަސޭހައަކުން ނުލިބޭނެއެވެ. މިގޮތަށް ނާސްތާ ކޮށްގެންތިބޭ ކުދިން ތަކަކަށް މޭލަކަށް ދުވުން މާފަސޭހައެއް ނުވާނެ ނޫންތޯއެވެ. އެހެންކަމުން އެ އިވެންޓް ހުޅުލޭ ރަންވޭ މަތީގައި ކުރިޔަށްދާއިރު ރަންވޭ އަރިމަތީގައި އެއްކޮޅުން އަނެއްކޮޅަށް ބައިސްކަލުގައި އުމަރު ޒާހިރު ދުއްވަވާނެއެވެ، އެއީ ކުއްޖަކަށް ކަމެއްވޭތޯ އެވަރަށް ނުބައްލަވާ ހިތްޕުޅު ހަމަނުޖެހިގެންނެވެ.

ވާހަކަ ތަފާތު ކޮށްލުމުގެ ގޮތުން ހުޅުލޭގަ އޮތް ކޭމްޕެއްގަ ހިގި ކަމެއްގެ ވާހަކަ ދަންނަވާލާނަމެވެ. ހުރިހާ ކުދިން ފަތިހު ތެދުވެ ހުޅުލޭ މިސްކިތަށް ފަތިސް ނަމާދަށްދާން ތައްޔާރުވަނީއެވެ. އަޅުގަޑުވެސް ތެދުވެ މޫނު ދޮވެލައިގެން ކުޑަކޮށް ނިދިބަރުވެފަހުރެ މިސްކިތަށް ދާން ހިގައިގެންފީމެވެ. އޭރު މަގުގެ އެކޮޅުން އަޅުގަޑު ހީކުރީ އެވަޑައިގަންނަވަނީ އަޅުގަޑުގެ އެކުވެރި ބުރެވިމާގޭ މައުމޫން ޝުޖާޢު ކަމަށެވެ. ނަމަވެސް، ތަންކޮޅެއް ކައިރިވީމާ އެއީ ޝުޖާއު ނޫންކަމާ އެއީ ޢުމަރު ޒާހިރުކަން އަޅުގަޑަށް އެގިއްޖެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް މިފަހަރު އެއީ ޝޫޖާ ނޫންކަމަށް ނުހަދާނަމޭ އަޅުގަޑު ހިތަށް އަރާ، އަރާ ހަމަވީމާ ޢުމަރު ޒާހިރުގެ ބަޑުފުޅުގައި ޖަހާލާފަ ޝުޖާޢޫ ހާދަ ބަޑުފުޅު ބޮޑޭ ދަންނަވާލާފަ އަޅުގަޑު މިސްކިތަށް ހިގައްޖައިމެވެ. ޢުމަރު ޒާހިރުވެސް ކޭމްޕް ސަރަޙައްދަށް ވަދެވަޑައިގެންފިއެވެ. ވަކި އެއްޗެއް ވިދާޅެއްނުވެއެވެ. ކަމެއްވެސް ނުކުރުއްވައެވެ.

ކުޑަޔަސް ބޮޑަސް ރޭގަޑު ނުވައެއްގެ ފަހުން ބޭރުގައި އުޅުމަކީ ހުރިހާ ސްކޫލް ކުދިންނަށްވެސް މުޅިން މަނާ ކަމެކެވެ. ނުވައެއްގެ ފަހުން ބޭރުގަ އުޅެނިކޮށް ހިފިއްޖެނަމަ، އެކުއްޖަކު ސްކޫލަށް ނޫން އެހެން ތަނަކަށް ނުދެވޭ ގޮތަށް ގޭގަ ބަންދުވާނެއެވެ. އެކަމަކު ބޮޑެތިވަމުން އަންނަ ކުދިން ރަށްޓެހި އަންހެން ކުދިންނާ ބައްދަލު ކޮށްލަން ނުގޮސް ތިބުމަކީ މާފަސޭހަ ކަމަކަށް ނުވާނެތާއެވެ. އެހެންކަމުން ބައެއް ކުދިންނަށް ދޭތެރެއަކުން މިއަދަބު ލިބެއެވެ. އަޅުގަޑުވެސް އެއްރެޔަކު އަޅުގަޑު ރަށްޓެހި ކުއްޖަކަށް ގޮވާލަންގޮސް ވާހަކައިގާ މާގިނައިރު އިދެވުމުގެ ސަބަބުން ގެއަށްދާން ނުކުތްއިރު ނުވައެއްޖަހާ ބޮޑުވެއްޖެއެވެ. ދޮރޯށްޓާ ހަމަޔަށް ނުދެވެނީސް މަގުގެ އަނެއް ފަރާތުގައި ބިންމަތީގައި އެއްފައި ޖައްސާލައްވައިގެން ބައިސްކަލް މަތީގައި ޢުމަރު ޒާހިރު އިންނެވިތަން ފެނުމުން އަވަހަށް އަނބުރާ ގޭތެރެއަށް ވަދެއްޖައިމެވެ. އެރޭ ވަރަށް ގިނައިރުވަންދެން އެގެއިން ނުކުންނަން އަޅުގަޑު މަސައްކަތް ކުރީމެވެ. އެހެންނަމަވެސް ވާގޮތްނުވުމުން އެހެން މީހެއްގެ މަދަދާއެކު ވަރަށް މޮޅު އުކުޅެއް ހަދައިގެން އަޅުގަޑު ސަލާމަތްވީއެވެ.

މަރްޙޫމް ޢުމަރު ޒާހިރަކީ ބަސްމަދު ޢަމަލު ގިނަ ބޭފުޅެކެވެ. ސްކޫލް ކުއްޖަކާ ދިމާއަށް ބާރަށް އެއްޗެއް ވިދާޅުވި އަޑެއް އަޅުގަޑު ނާހަމެވެ. އަޅުގަޑު ސްކޫލުން ވަކިވުމަށްފަހު ގައުމީ ޚިދުމަތުގައި ޢުމަރު ޒާހިރާއެކު އުޅުނު ދިގު މުއްދަތުގައިވެސް ދެމީހުން ދެބަސްވާންޖެހޭ ކަހަލަ ވަގުތުތަކުގައިވެސް އެކަމެއް ޒުވާބަކަށްވެ ދިގުލައިގެން ދާގޮތެއް ދުވަހަކުވެސް ނުވެއެވެ. އަޅުގަޑުމެން ދެމީހުން ސަރުކާރުން ވަކިވިފަހުންވެސް އަޅުގަޑަށް މަދުން ޢުމަރު ޒާހިރުގެ ޙާލުކޮޅު ބެލޭއިރު، ޢުމަރު ޒާހިރު މާގިނައިން އަޅުގަޑުމެންގެ ޙާލު ބައްލަވައެވެ. ރާއްޖެއަށް ޕާޓީ ސިސްޓަމް ތަޢާރަފްވެ އެކަކު އަނެކަކާ ޖެހި ފިތިބާރުވެގެންދާއިރުވެސް ޢުމަރު ޒާހިރަކީ ކޮންމެ ޕާޓީއަކަށްވެސް ކޮންމެ ބޭފުޅަކަށްވެސް ޢުމަރު ޒާހިރެވެ. އެކަމެއް ކުރުމުން މީހަކަށް ނުވަތަ ބަޔަކަށް ތަކުލީފަކުން ސަލާމަތް ވެވޭނެ ކަމަށް ގަބޫލް ކުރެއްވިއްޖެނަމަ އެކަން ނުކުރެއްވުމަށްވުރެ ބޮޑަށް ގާތީ ކުރެއްވުމެވެ.

އަޅުގަޑުގެ ޙަޔާތުގެ މިހާތަނަށް އައިއިރު އެކި ދަރަޖައިގެ ވެރިންގެ ދަށުން މަސައްކަތް ކޮށްފީމެވެ. އަދި ހަމަ މަރްހޫމް ޢުމަރު ޒާހިރުވެސް ހިމެނޭ ގޮތަށް އެފެންވަރުގެ ބޭފުޅުންނާއެކު މަސައްކަތްވެސް ކުރެވިއްޖެއެވެ. އެއްވެސް ޝައްކެއްނެތް ގޮތުގައި އެއިން ކޮންމެ ބޭފުޅެއްގެ ފަރާތްޕުޅުން އަޅުގަޑަށް އެއްޗެތިތަކެއް ދަސްވިއެވެ. އަދި އެބޭފުޅުންގެ މަދަދު އިންތިހާ ފަރަޖައަށް އަޅުގަޑަށް ލިބުނެވެ. އެހުރިހާ ބޭފުޅުންނަށް އަޅުގަޑު ޝުކުރު ދަންނަވާ އިހުތިރާމް އަދާކުރަމެވެ.

އެހެން ނަމަވެސް އަޅުގަޑަށް ޢުމަރު ޒާހިރު ޚާއްޞަވަނީ އަޅުގަޑުމީ ރަގަޅު މީހަކަށް ވާނަމަ، އެރަގަޅު ކަމުގެ ބިންގާ އެޅުމުގައި އަޅުގަޑެ މަންމައާ ބައްޕަ ނަގާފަ ދެން އެންމެ އިސް ދައުރެއް އަދާ ކުރެއްވި ބޭފުޅަކީ ޢުމަރު ޒާހިރު ކަމުގައި އަޅުގަޑު ދެކޭތީއެވެ. އަޅުގަޑު ހެދި ބޮޑުވަމުން އައި ދުވަސްވަރު އަޅުގަޑު ތަރުބިއްޔަތުކޮށް ބައްޓަން ކުރުމުގައި އަޅުގަޑުގެ މަންމައާ ބައްޕައާއެކު އެބަރު އުފުއްލެވި އަނެއް ހިއްސާދާރަކީ ޢުމަރު ޒާހިރު ކަމަށް އަޅުގަޑު ގަބޫލް ކުރާތީއެވެ.

މާތްﷲ މަރްހޫމް ޢުމަރު ޒާހިރު ނ ޢ ޢ ވ ގެ ފުރާނަފުޅަށް ހެޔޮ ރަހުމަތް ލައްވާ ޖަންނަތުލް ފިރުދައުސް މިންވަރު ކުރައްވާށީ. ލޮބުވެތި މަރްހޫމްގެ ޢާއިލާއަށް ކެތްތެރިކަން ދެއްވާށި. އާމީން